Dünya Tuvalet Günü Kutlu Olsun!
Bugün, Dünya Tuvalet Günü olarak kutlanıyor. İnsanlık için tuvalet kültürünün önemi, doğadan çıkıp medeniyete evrildiği tarihi bir süreçtir. Binlerce yıl önce Sümerler ve Roma gibi medeniyetler, tuvalet teknolojisini Avrupa’ya tanıttılar. Ancak Orta Çağ’ın karanlığında, hijyen ve bilim geri planda kaldı ve şehirler pislik ve hastalık yuvasına dönüştü.
Avrupalılar, tuvaletlerini oturaklara yapar ve camdan sokağa dökerlerdi. Soylular ise bu pislikten korunmak için dev şemsiyelerle dolaşırlardı. Sokaklarda yürüyenler, başlarına tuvalet artıklarının boca edilmesini önlemek için “Heed your hand!” (Elindekine dikkat et!) diye bağırarak ilerlerdi. İskoçlar ise daha kibar bir şekilde “Gardly loo!” (Dikkat et!) derler, Fransızlar da “Gardez l’eau” diyerek aynı uyarıyı yaparlardı. Hatta bazıları, çevreyi rahatsız etmemek için lazımlığı boşaltmadan önce “Alerteee” diye seslenirdi
Bu durumlar, Fransızların parfümü icat etmesine neden oldu. “Eau de Toilette” yani “tuvalet suyu” da bu dönemden kalmıştır. Osmanlı’nın Paris elçisi Yirmi Sekiz Mehmet Çelebi, Fransızların tuvalet sonrası parfüm döktüklerinden bahseder. Ancak parfüm ve dışkı kokusu birleştiğinde ortam daha da dayanılmaz hale gelirdi.
Avrupa’da idrardan ve dışkıdan korunmak için geniş şapkalar takılırdı. Fötr şapkanın kökeni de ilginçtir. Avrupa, modern tuvalet ve hijyen sistemlerine ancak 20. yüzyılda geçebildi. Bizim kültürümüzde de tuvaletler için farklı isimler kullanılır. WC, İngilizce “Water Closet” yani su dolabı anlamına gelir. Klozet, Fransızca “küçük kapalı yer” demektir. “Hela”, “kenef” ve “abdesthane” kelimeleri ise dilimizde yaygın olarak kullanılır.
Bu arada, “100 numara” ifadesinin kökeni de oldukça ilginçtir. Fransızlar otellerde oda numaralarını belirlerken, tuvaletleri “00” işaretle, yani numarasız bırakırlardı. Bu durumu yanlış anlayan Cumhuriyet dönemi Fransa’ya giden bazı Türk bürokratlar ve zenginler, “00” yani “sans numero”yu, “cent numero” yani 100 numara olarak algıladılar. Ülkeye döndüklerinde tuvalete 100 numara demeye başladılar ve bu deyim zamanla dilimize yerleşti.
Dil bazen ilginç öykülere sahiptir ve tuvalet kültürümüz de bu tür ilginçliklerle doludur. Bu Dünya Tuvalet Günü’nde, tuvalet kültürünün tarihsel ve kültürel önemini hatırlamak ve hijyen konusunda farkındalık yaratmakta fayda var!
